سرما و یخبندان از جمله پدیده های طبیعی هستند كه خسارتهای فراوانی در برخی از سالها به گیاهان و محصولات كشاورزی وارد می نمایند. آسیبهای ناشی از سرما در درختان خزاندار بسته به گونه و رقم، متفاوت بوده و این عمل
غالباً ناشی از سرمای زودرس بهاره می باشد. برای هرگونه و رقم نه تنها درجه حرارت مطلوب وجود دارد بلکه مراحل رشد و فعالیتهای گوناگون گیاهان، دارای حرارتهای ایده آل و همچنین محدوده حرارتی كشنده و حداقل و حداكثر می باشد. بنابراین شناخت از چگونگی وقوع سرما و یخبندان و علایم ناشی از وقوع این پدیده در هر ناحیه می تواند برنامه ریزان كشاورزی و باغداران را به منظور كاهش خسارت سرما راهنمایی و كمک نماید. خوشبختانه پیشرفتهای دانش بشری در علوم مختلف از جمله هواشناسی و تحلیل داده های حاصل از تغییرات جوی امکان پیش بینی یخبندان های فصلی را فراهم نموده، به نحوی كه باغدارن با بکارگیری برخی تدابیر، تا حدودی می توانند خسارتهای احتمالی را كاهش دهند.
تعریف سرمازدگی و یخ زدگی
سرمازدگی عبارت است از تغییرات فیزیکی و یا فیزیولوژیکی انگیخته شده در اثر روبرو شدن اندامهای مختلف گیاه با دماهای پایین و بالاتر از نقطه انجماد (بین0 تا 10 درجه سانتی گراد) كه با پیدایش علایم همراه است.
به صدمات ناشی از دمای زیر صفر درجه سانتیگراد، یخزدگی گفته می شود. صدمات یخزدگی عمدتاً ناشی از ایجاد كریستالهای یخ در آوندهای گیاه است كه به سرعت در تمامی اندامها گسترش مییابد.
روشهای مدیریت سرما و یخبندان (سرمازدگی تشعشعی):
سرما و یخبندان را می توان با استفاده از روشهای فعال (كوتاه مدت) و غیرفعال(درازمدت) مدیریت نمود:
مقابله غیر فعال : به كلیه فعالیتهایی كه از زمان كاشت تا برداشت در مزرعه برای كاهش خسارت سرمازدگی انجام میشود را مقابله غیر فعال گویند. به عبارت دیگر حفاظت غیر فعال شامل روشهایی است كه در زمان قبل از فرا رسیدن شبهای یخبندان انجام می شود. روشهای غیر فعال معمولا در دوره های درازمدت اجرا می شوند و كمتر از روشهای فعال هزینه دارند. در صورت استفاده از روشهای غیر فعال، دیگر نیازی به حفاظت فعال وجود نخواهد داشت. مهمترین
روشهای غیر فعال كه در سطح دنیا جهت مقابله با خسارتهای یخبندان مورد استفاده قرار می گیرند به شرح زیر می باشد:
انتخاب محل مناسب کشت ،خاک مناسب، انتخاب گونه و رقم مناسب، مدیریت تغذیه گیاه، استفاده از تنظیم كننده های رشد گیاهی، رنگ زدن و پیچیدن پوشش به دور تنه درخت، حذف گیاهان پوششی از مزرعه یا باغ، ارقام مناسب و رعایت تاریخ كاشت، خزانه گیری و كشت در تونل پلاستیکی و گلخانه ،هرس مناسب، پوشاندن روی خاك،آبیاری صحیح، كنترل باكتریها و در نهایت بیمه محصولات كشاورزی
روشهای فعال (کوتاه مدت) : روشهای حفاظتی فعال شامل اقداماتی است كه در شبهای وقوع یخبندان به منظور تعدیل و كاهش اثرات دماهای زیر صفر درجه انجام میگیرد. مهمترین این روشها عبارتند از:
استفاده از انواع بخاریها ، دستگاه چاهک معکوس ، دستگاه مواد باد، دستگاه مولد مه، استفاده از دود، استفاده از مواد شیمیای و در نهایت آبیاری گیاهان
دانلود اصل مقاله . نویسندگان سیدابوالفضل مردانی اصل و محمد امیری
