درصورتیکه شرایط آب و هوایی و رطوبت خاک مناسب باشد، حدود یک هفته پس از کاشت گیاهان سبز شده و حدود دو هفته بعد از آن با توجه به رطوبت خاک میتوانید آبیاری را آغاز نمایید.مرحله دوم آبیاری زمانی انجام میشود که گیاه ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر ارتفاع و ۵ تا ۶ برگ دارد.
به طور کلی، منظور از آب آبیاری میزان آب ذخیره شده در نیمرخ خاک و هرگونه بارندگی موثر ثبت شده در طول فصل رشد است. بنابراین، یک روش برای تخمین نیاز آبیاری برابر است با بارندگی موثر بعلاوه محتوای آب خاک، منهای تبخیر و تعرق فصلی گیاه یا نیاز آبیاری. متوسط بلند مدت، نیاز آبیاری مزرعه برای ذرت کاشته شده در خاک سیلتی لومی عمیق برابر با حدود 15 تا 35 میلیمتر آبیاری خالص در سال است. این مقادیر از مکانی به مکان دیگر و از سالی به سال دیگر به عنوان تابعی از شرایط آب و هوایی (بارندگی ، تابش خورشید ، دمای هوا ، سرعت باد و رطوبت نسبی) که بر تبخیر و تعرق تأثیر میگذارد متفاوت است.
هنگام برنامه ریزی یک سیستم آبیاری، باید ظرفیت کافی سیستم برای تأمین میزان آب مصرفی محصول مطابق با ستون 2 جدول 1 در دسترس باشد. با این حال، تبدیل ساده میزان آب مصرفی محصول به ظرفیت مورد نیاز سیستم ممکن است منجر به ارتقای غیر ضروری اجزای سیستم آبیاری شود. از این رو لازم است برای تخمین میزان جریان آبی مورد نیاز سیستم آبیاری برای تأمین آب مصرفی محصول، ظرفیت نگهداری آب خاک و پتانسیل بارندگی را در طول فصل رشد در نظر گرفت. با استفاده از این روش میتوان ظرفیتهای سیستم را مطابق با نیاز دقیق آبی تعیین کرد و هزینه نصب و راه اندازی سیستم را به حداقل رساند.
هدف از مدیریت آبیاری باید تأمین آب کافی ضمن در نظر گرفتن پیامدهای اقتصادی و زیست محیطی باشد. از آنجا که پاسخ عملکرد ذرت به کاربرد آب آبیاری از قانون کاهش بازده پیروی میکند یعنی وقتی محصول به حداکثر عملکرد نزدیک میشود، آخرین میلیمتر آب مصرفی، عملکرد دانه اضافی کمتری نسبت به اولین میلیمتر آب مصرف شده دارد. علاوه بر این، از آنجا که سیستم های آبیاری 100 درصد در انتقال آب کارآمد نیستند، غیرممکن است که کل آب مورد استفاده به تبخیر و تعرق و در نهایت به عملکرد (دانه) تبدیل شود. بنابراین، مدیران هنگام تصمیم گیری برای آخرین دفعات آبیاری، باید پتانسیل افزایش عملکرد دانه و هزینه استفاده از آب را در نظر بگیرند.
استفاده از چندین میلیمتر آب اضافی به طور بالقوه به دلیل عملکرد کاهشی دانه ناشی از شستشوی عناصر غذایی از منطقه ریشه فعال و کاهش هوادهی خاک، عملکرد خالص به ازاء آب آبیاری مصرفی را کاهش میدهد. علاوه بر این، هزینه پمپاژ آب اضافی به هزینههای تولید ذرت میافزاید. هزینههای پمپاژ را میتوان با ضرب میزان مصرف سوخت برای هر میلیمتر آبیاری در هکتار، در هزینه هر واحد سوخت تخمین زد. در شرایطی که منابع آب آبیاری و بارش طبیعی برای تأمین نیازهای تبخیر و تعرق محصول کافی نیست، آبیاری محدود یا کمآبیاری میتواند در افزایش عملکرد موثر باشد
جدول 1) متوسط مصرف آب ذرت (ETc*) بر اساس مرحله رشد برای ذرت 113 روزه |
||||
| مراحل رشد ذرت | تعداد روز هر مرحله رشد | آب مورد نیاز برای رسیدن به هر مرحله(mm) | **کل آب مورد نیاز در هر مرحله (mm) | متوسط مصرف آب (میلیمتر در روز) |
| ظهور گیاهچه (VE) | 0-10 | 20.32 | 20.32 | 2.032 |
| 4 برگی (V4) | 29-11 | 45.72 | 66.04 | 2.54 |
| 8 برگی (V8) | 30-46 | 73.66 | 139.7 | 4.572 |
| 12 برگی (V12) | 47-55 | 45.72 | 185.42 | 6.604 |
| شروع تاسل دهی (R1) | 56-68 | 96.52 | 281.94 | 8.128 |
| ابریشم دهی (R2) | 69-81 | 96.52 | 378.46 | 8.128 |
| دانه شیری (R3) | 82-88 | 48.26 | 426.72 | 8.128 |
| شروع فرورفتگی دانه (R4) | 89-104 | 96.52 | 525.78 | 6.096 |
| فرورفتگی کامل دانه (R5) | 105-125 | 96.52 | 622.3 | 5.08 |
| رسیدگی کامل (R6) | 126-140 | 35.56 | 657.86 | 2.54 |
| * : ETc میزان تبخیر تعرق گیاهی که از ضرب تبخیر و تعرق پایه (ET0) در ضرایب گیاهی ذرت بدست می آید. | ||||
| ** : میزان آب به صورت خالص نیاز آبی و بدون در نظر گرفتن راندمان استفاده از آب در مزرعه محاسبه شده است. | ||||
با این حال، استفاده از آب کمتر از نیاز گیاه به طور معمول منجر به کاهش عملکرد در مقایسه با ذرت آبی میشود. در شرایط محدودیت شدید آبی، برای استفاده بهینه، لازم است آب موجود به مراحل حیاتی رشد مانند فاصله بین مرحله گردهافشانی تا مرحله اولیه خمیری دانه اختصاص داده شود.
عوامل موثر بر آبیاری
شرایط آب و هوایی :
یکی از مهم ترین عوامل که بر تعداد دوره های آبیاری تاثیر می گذارد. شرایط اقلیمی هر منطقه است. در مناطقی که درجه حرارت بالا ، رطوبت پایین و هوا بادی است؛ معمولا نرخ تبخیر و تعرق ذرت بالا می رود و به دفعات آبیاری زیادی نیاز دارد.
نوع خاک :
خاک های رسی و سنگین معمولا آب بیشتری را در خود نگه می دارد .در نتیجه گیاه می تواند به مدت طولانی رطوبت مورد نیاز خود را از خاک دریافت کند. اما در خاک های سبک و شنی که جذب آب کمتر هست. تعداد دفعات آبیاری باید زیادتر شود.
انواع روشهای آبیاری ذرت
در گذشته آبیاری ذرت به روش سنتی ( جوی و غرقابی) انجام می شده است. و امروزه نیز در برخی مناطق این روش ادامه دارد. روش های سنتی نیازمند آب در حجم زیاد هستند و با توجه به کمبود بارش ها و منابع قابل دسترس آب این روش دیگر مقرون به صرفه نیست. همچنین در روش های سنتی آبیاری زمین به صورت یکنواخت انجام نمی شود.
به همین دلیل استفاده از روش های آبیاری نوین به یکی از بهترین روش های آبیاری ذرت تبدیل شده است. که علاوه بر تامین آب مورد نیاز گیاه؛ میزان هدر رفت آب کاهش میابد و در زمین هایی با پستی و بلندی های زیاد قابل اجراست.
یکی از بهترین روش های آبیاری نوین برای آبیاری محصول ذرت آبیاری قطره ای است. و به صورت های مختلف تحت فشار ؛ سطحی نواری (نوار تیپ) و زیر سطحی بسته به شرایط مالی کشاورز ، وسعت زمین و … قابل اجراست.
در روش های آبیاری قطره ای به دلیل اینکه آب به مقدار مورد نیاز و دقیقا در محل ریشه ریخته می شود؛ در مصرف آب تا ۵۰ درصد صرفه جویی می شود و کیفیت محصول تولیدی بالا می رود.
مزایای آبیاری قطره ای
- کاهش مصرف آب
- رشد بهتر و افزایش سطح تولید
- کاهش مصرف آب
- کاهش تبخیر آب
- کاهش سطح علف های هرز
- کاهش فرسایش خاک
- کاهش زمان آبیاری
- کاهش بیماری های قارچی به دلیل عدم خیس خوردگی شاخ برگ گیاهان
- کاهش مصرف کود
- کود دهی به همراه آبیاری امکان پذیر است.
- امکان تنظیم مقدار آب دهی و زمان آبیاری وجود دارد.
در روش دیگر از آبیاری بارانی به روش متحرک یا نیمه متحرک ، رول لاین و یا از روش سنتر پیووت برای آبیاری مزارع ذرت در سطح وسیع استفاده می شود.در این روشها با پاشش آب با فشار به صورت باران بر روی محصول ذرت آبیاری انجام می شود.
