ﻣﻘﺪﻣﻪ
آﺑﯿﺎری ﺳﻄﺤﯽ اﺻﻠﯽ ﺗﺮﯾﻦ روش آﺑﯿﺎری در اﯾﺮان ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. در ﭼﻨﺪ دﻫﻪ اﺧﯿﺮ اراﺿﯽ ﮐﺸﺎورزی ﺑﺴﯿﺎری ﺗﺴﻄﯿﺢ ﺷﺪه و ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪی ﺑﺮای اﺟﺮای آﺑﯿﺎری ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ. ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی آﺑﯿﺎری ﯾﮏ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ آﺑﯿﺎر ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻊ و ﭼﻪ ﻣﻘﺪار آب ﺑﻪ ﮔﯿﺎه ﺑﺪﻫﺪ. ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮای آﺑﯿﺎری ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﺮای آﺑﯿﺎری ﺳﻄﺤﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮلﮐﻤﯿﺖ آب ﺑﻪ راﺣﺘﯽ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ، ﮐﺎﻓﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺣﺘﯽ در ﺷﺒﮑﻪﻫﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی آﺑﯿﺎری ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺘﺨﺼﺼﯿﻦ آﺑﯿﺎری اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ، ﮐﺸﺎورزان ﮐﻪ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه اﺻﻠﯽ آب ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻣﻌﻤﻮﻻً اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی را اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ. دو دﻟﯿﻞ ﻋﻤﺪه ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ذﮐﺮ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺑﻮده و ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮاد ﺣﺮﻓﻪ ای ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ، و دﯾﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی از دﯾﺪ ﮔﯿﺎه و اﻓﺮاد ﻣﺤﻘﻖ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﻪ از دﯾﺪﮔﺎه ﮐﺸﺎورز. از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ، ﻗﻮاﻧﯿﻦ و آب ﺑﻬﺎی ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﺎﻓﯽ ﻗﻮی ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﮐﺸﺎورزان را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰیﻫﺎی اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻨﻤﺎﯾﺪ ]۳[. آﺑﯿﺎری ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه و ﮐﺸﺎورزی دﻗﯿﻖ، ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ دﻫﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﻔﻬﻮم اﺻﻠﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع، اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻪ اﻧﺪازه از دادهﻫﺎی ﮐﺸﺎورزی در ﻣﮑﺎن ﺻﺤﯿﺢ و در زﻣﺎن ﺻﺤﯿﺢ ﺑﻄﻮری ﮐﻪ ﺳﻮد ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺣﺪاﻗﻞ ﺧﺴﺎرت وارد ﺑﯿﺎﯾﺪ. در ﮐﺸﻮرﻫﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ، اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﺸﺎورزی دﻗﯿﻖ و آﺑﯿﺎری ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﻤﺘﺮی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﻋﻠﻞ اﺻﻠﯽ آن ﻫﺰﯾﻨﻪ زﯾﺎد، ﻗﻄﻌﺎت زراﻋﯽ ﮐﻮﭼﮏ، ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیﻫﺎ، ﻏﯿﺮﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺖ ﺷﺪه و ﮐﻢ ﺑﻮدن ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﺳﻨﺘﯽ آﺑﯿﺎری ﺗﻨﻬﺎ دو ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ زﻣﺎن آﺑﯿﺎری و ﻣﻘﺪار آﺑﯿﺎری ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻣﻘﺪار آﺑﯿﺎری را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎﯾﺶ ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎک ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد وﻟﯽ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ آﺑﯿﺎر در ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن ﻣﻘﺪار ﺻﺤﯿﺢ آب ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺪﯾﻦ ﻟﺤﺎظ در آﺑﯿﺎری ﺳﻄﺤﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ دو ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺿﺎﻓﯽ ﻫﻢ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از دﺑﯽ )۰ (Qو زﻣﺎن ﻗﻄﻊ آب ورودی )(tco ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮی ﺧﺎک و زﻣﺎن آﺑﯿﺎری اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ، ﻟﺬا ﺗﻌﯿﯿﻦ آﻧﻬﺎ در زﻣﺎن واﻗﻌﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺧﯿﺮ در آﻣﺮﯾﮑﺎ، ﮐﺎﻧﺎدا، اروﭘﺎ و اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ در ﮐﺸﺎورزی و آﺑﯿﺎری دارای ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار آب ﻣﺼﺮﻓﯽ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺤﺼﻮل را دارد وﻟﯽ از دﯾﺪﮔﺎه اﻗﺘﺼﺎدی دارای ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ اﺳﺖ ]۵[. اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻨﺎوریﻫﺎی ﻫﻤﭽﻮن ،GIS ،GPSﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮی از ﺧﺎک و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ آﺑﯿﺎری در دﻫﻪ اﺧﯿﺮ در ﮐﺸﺎورزی رﺷﺪ زﯾﺎدی داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. از ۸۰۱ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ای ﮐﻪ در آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺧﺼﻮص اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻨﺎوریﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ در ﮐﺸﺎورزی ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ، ۹۶ درﺻﺪ آﻧﻬﺎ ﻧﺸﺎن داده اﻧﺪ ﮐﻪ دارای ﺳﻮددﻫﯽ ﺑﻮده و ۱۲ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﯾﺎ ۹۱ درﺻﺪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺻﺮﯾﺤﯽ از ﺳﻮددﻫﯽ ﻧﺸﺎن ﻧﺪادهاﻧﺪ ]۴[. ﺗﺎﮐﻨﻮن اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی زﻣﺎن واﻗﻌﯽ در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آﺑﯿﺎری ﺳﻄﺤﯽ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از دﻧﯿﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮی ﻻزم ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﭘﺮﺣﺠﻢ آﺑﯿﺎری ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻌﯽ ﮔﺮدﯾﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪادی از آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﮔﺮدد.
ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﻃﻼﻋﺎت آﺑﯿﺎری ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿﺎ
از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی ﻣﺪرﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن در ﮐﺸﻮر در ﺣﺎل اﺟﺮا و ﯾﺎ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﺑﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪای ﻫﻨﮕﻔﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده و از ﻃﺮﻓﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺗﺄﻣﯿﻦ ﯾﮏ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ آب رو ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﺖ، ﻟﺬا
اﺳﺘﻔﺎده از روشﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﺋﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ در ﻣﺼﺮف آب ﻣﯽﮔﺮدد، اﻟﺰاﻣﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮﻫﺎ و ﻓﻨﺎوریﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت روزاﻧﻪ و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﯿﺎز آﺑﯽ ﺑﺼﻮرت زﻣﺎن واﻗﻌﯽ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ. اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﭘﯿﭽﯿﺪهای ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت دﺳﺘﯽ ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺮای ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی اﻧﺠﺎم داد. ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮی ﻣﯽﺗﻮان از روﺷﻬﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺗﺒﺨﯿﺮ و ﺗﻌﺮق اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد. ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺳﺮﯾﻊ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی اﺗﻮﻣﺎﺗﯿﮏ اﯾﺴﺘﮕﺎﻫﻬﺎی ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮد روﺷﻬﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮی در ﺳﻄﺢ دﻧﯿﺎ ﮐﻤﮏ زﯾﺎدی ﮐﺮده اﺳﺖ. ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺪﻟﻬﺎی ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮی در اﮐﺜﺮ ﻧﻘﺎط دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه دادهﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪدی درﻣﻮرد ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺧﺎک، اﻃﻼﻋﺎت ﮔﯿﺎﻫﯽ، دادهﻫﺎی ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﯽ و ﯾﺎ اﻃﻼﻋﺎت دﯾﮕﺮی راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﺄﻣﯿﻦ آب، ﺳﯿﺴﺘﻢ آﺑﯿﺎری و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺘﺼﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ. از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آﺑﯿﺎری ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿﺎ ﯾﺎ ۱ CIMISاﺷﺎره ﮐﺮد. اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﯿﺶ از ۵۲۱ اﯾﺴﺘﮕﺎه ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﯽ اﺗﻮﻣﺎﺗﯿﮏ را ﺑﺮﻋﻬﺪه دارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻧﯿﺎز آﺑﯽ ﮔﯿﺎﻫﺎن، اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻔﯿﺪی را در ﻣﻮرد ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﯽ )ﺳﺎﻋﺘﯽ و روزاﻧﻪ(، ﺗﺒﺨﯿﺮوﺗﻌﺮق ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی آﺑﯿﺎری ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ، ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺎﯾﺘﻬﺎی اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺿﺮاﺋﺐ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت راﯾﮕﺎن در اﺧﺘﯿﺎر ﻋﻤﻮم ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ )(. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ، CIMISﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ﻣﺸﺎوری ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ دارد، ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮان ﻣﺰارع و آﺑﯿﺎران در ﺗﺨﻤﯿﻦ زﻣﺎن و ﻣﻘﺪار آﺑﯿﺎری ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ .
SIMIS
ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮارﺑﺎر ﺟﻬﺎﻧﯽ ) (FAOاراﺋﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ، SIMISﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻗﺎدر اﺳﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﯽ را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻧﯿﺎز آﺑﯿﺎری را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮآن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی آﺑﯿﺎری را ﺑﺮای آﺑﯿﺎری ﺳﻄﺤﯽ در ﺷﺒﮑﻪ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ. اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺎﻟﯽ ﻓﺮوش آب و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ارزﯾﺎﺑﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﯿﺴﺘﻢ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ
ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ آﺑﯿﺎری ﺳﻄﺤﯽاﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ در ﮐﺸﻮر اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻫﺪف از اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺧﺒﺮه اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻤﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﻣﺆﺛﺮ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﺑﺮای ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﯾﻦ راه ﺣﻞ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﻣﺎن واﻗﻌﯽ دارای ﺳﻪ ﺟﺰء ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرت از اﺑﺰارﻫﺎی ﭘﺎﯾﺶ داﺋﻢ رﻃﻮﺑﺖ، ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺷﺮاﯾﻂ آب و ﻫﻮاﺋﯽ و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ در ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﺑﺮاﺳﺎس دادهﻫﺎی ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه، ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ]۸[. ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی دارای اﺟﺰاﺋﯽ ﺑﺮای ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دادهﻫﺎ، ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺳﺎزی، و راﺑﻂ ﮐﺎرﺑﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ.
اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ در اﯾﺮان
در اﯾﺮان ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده از GISدر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی آﺑﯿﺎری و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ ﭼﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ آﻏﺎز ﮔﺮدﯾﺪه و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎﺋﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ در ﺣﺪ ﮐﺎرﻫﺎی ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺑﻮده و ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻠﯽ ﻣﻮرداﺳﺘﻔﺎده واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ. در ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻮارد، آب ﻣﻮﺟﻮد ﮐﻔﺎف ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﯿﺎزﻫﺎی زراﻋﯽ ﺷﺒﮑﻪ را ﻧﻤﯽدﻫﺪ و ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻮع ﮐﺸﺖ و ﯾﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ آن ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ را اﯾﺠﺎد ﮐﺮد. اﯾﺠﺎد ﺗﻌﺎدل ﺑﯿﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﻣﯿﺰان آب ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺨﺼﻮص در ﻣﻮاردی ﮐﻪ اﻟﮕﻮی ﮐﺸﺖ از ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدی ﮔﯿﺎه ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ، ﻋﻤﻠﯽ اﺳﺖ دﺷﻮار ﺑﺎ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽﻫﺎی ﻓﺮاوان ﮐﻪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮی ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻤﮏ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮان ﺷﺒﮑﻪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی ﺻﺤﯿﺢ آﺑﯿﺎری ﺑﻨﻤﺎﯾﻨﺪ.
ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ داده ﺷﺪه در GISﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﺗﺎ ﺑﺘﻮان از اﻣﮑﺎﻧﺎت اﯾﻦ اﺑﺰار در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎ آﺑﯿﺎری اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد. دﯾﺎﻧﯽ و ﻫﻤﮑﺎران ]۱[ اﯾﻦ اﺑﺰار ﺑﺮای ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷﺒﮑﻪ آﺑﯿﺎری ﮐﻮﺛﺮ در ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ دادﻧﺪ. در اﯾﻦ اﺑﺰار اﻣﮑﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آب ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﯿﺎز آﺑﯽ ﮔﯿﺎه ﮐﺸﺖ ﺷﺪه و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺗﺤﺖ ﮐﺸﺖ وﺟﻮد داﺷﺖ. ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ و ﻫﻤﮑﺎران ]۲[ در ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ دﯾﮕﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ در ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی را ﺑﺮای ﺷﺒﮑﻪ آﺑﯿﺎری در ﺑﯿﻠﻪ ﺳﻮار ﻃﺮاﺣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ. در اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﺒﺨﯿﺮ-ﺗﻌﺮق ﺑﻪ روشﻫﺎی ﭘﻨﻤﻦ-ﻣﺎﻧﺘﯿﺚ، ﻫﺎرﮔﺮﯾﻮز و ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ، ﺑﻼﻧﯽ-ﮐﺮﯾﺪل، ﺗﺸﻌﺸﻊ و ﭘﻨﻤﻦ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﺪه در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ و ﺑﻪ روش ﭘﻨﻤﻦ-ﻣﺎﻧﺘﯿﺚ )۶۵-(FAO در ﺣﺎﻟﺖ روزاﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﮔﯿﺮد )ﺷﮑﻞ ۴(. اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﯿﻼن رﻃﻮﺑﺘﯽ ﺧﺎک را اﻧﺠﺎم داده، ﻟﺬا ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺶ ﻣﺮﺗﺐ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎک ﻣﯽ ﺗﻮان زﻣﺎن آﺑﯿﺎری را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد. ﻣﻘﺪار آب آﺑﯿﺎری ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺧﺎک و ﻧﻮع ﮔﯿﺎه ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ.
ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮی
آﺑﯿﺎری ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه و ﮐﺸﺎورزی ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ اﻣﮑﺎن ﺑﻬﺒﻮد ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﺸﺎورزی را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دادهﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﺳﺎزد. ﺑﺎ اﯾﻨﺤﺎل ﮐﻤﺒﻮد اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺎﻓﯽ در ﺑﯿﻦ ﮐﺸﺎورزان و آﺑﯿﺎران و ﻋﺪم آﺷﻨﺎﺋﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻓﻨﺎوریﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ، ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺗﺎ از ﮔﺴﺘﺮش اﯾﻦ روشﻫﺎ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﮔﺮدد. ﻫﻢ در ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻫﻢ در ﮐﺸﻮرﻫﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده از اﺑﺰارﻫﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ در ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮیﻫﺎ را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﻨﺪ روز ﺑﻪ روز ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد. اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﺑﺰارﻫﺎی ﺳﺨﺖ اﻓﺰاری و ﻧﺮم اﻓﺰاری ﺑﻮده و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻓﺮادی ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﯿﻨﻪ از اﯾﻦ اﺑﺰار در ﺟﻬﺖ اﻓﺰاﯾﺶ راﻧﺪﻣﺎن ﺑﻨﻤﺎﯾﻨﺪ.
ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ
۱- دﯾﺎﻧﯽ، ش.، ﻣﺤﻤﺪی، ک. و ﻣﻮﺳﻮی زاده، م.ح. ۲۸۳۱. ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ ) (GISدر ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ آب ﻣﺼﺮﻓﯽ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ، ﯾﺎزدﻫﻤﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﻣﻠﯽ ﮐﻤﯿﺘﻪ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان، ۴-۳ دی، ﺗﻬﺮان ۲- ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ، ا.، دﯾﺎﻧﯽ، ش.، ﺣﺠﺎزی، ح.ر. و ﻣﺤﻤﺪی، ک. )۳۸۳۱(. ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری از ﺷﺒﮑﻪ آﺑﯿﺎری ﺑﺎراﻧﯽ ﺑﯿﻠﻪ ﺳﻮار ﻣﻐﺎن ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﯿﻼن رﻃﻮﺑﺘﯽ ﺧﺎک در ﻣﺤﯿﻂ ،GISﮐﺎرﮔﺎه ﻓﻨﯽ آﺑﯿﺎری ﺑﺎراﻧﯽ-ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪیﻫﺎ و ﭼﺎﻟﺶﻫﺎ، ۵۲ ﺑﻬﻤﻦ، ۶۹-۳۷. :۳- California Irrigation Management Information system , available online http://www.cimis.water.ca.gov ۴- Ehsani, M.R., Mohammadi, K. and Kataoka, T. (2005). Smart farming and its .application worldwide, Precision Agriculture Conference, Japan
۴-ﮐﻤﯿﺘﻪ ﻣﻠﯽ آﺑﯿﺎری و زﻫﮑﺸﯽ اﯾﺮان
۵- Lowenberg-DeBoer, J., and S.M. Swinton. 1997. Economics of site-specific management in agronomic crops. Proceeding of the Third International Conference in Precision Agriculture, Minneapolis. MN. June 23-26, pp. 369-396. 6- Pleban, S. and Israeli, I. 1989. Improved approach to irrigation scheduling programs. J. Irrig. and Drain. Eng. ASCE 115 (4): 577-587. 7- FAO, 2002. Scheme Irrigation Management Information System-SIMIS, Land and Water Development Division, FAO, available online: http://www.fao.org/waicent/FaoInfo/Agricult/AGL/aglw/simis.stm 8- Shafique M.S., Skogerboe, G., Loftis, J., Scheitlin, S.M., Rude, P., Hatami, B. and Bargsten, G. 1983. Monitoring and Evaluation of On-Farm Improvements in the Grand Valley Salinity Control Project during 1981 and 1982 Irrigation Season. Department of Agricultural and Chemical Engineering Colorado State University. 130 p.
با اجازه از محققان:ﻣﺼﻄﻔﯽ رزاقﻣﻨﺶ، ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ اﺣﺴﺎﻧﯽ، ﮐﻮرش ﻣﺤﻤﺪی