آبیاری زعفران

زعفران گیاهی است که نیاز آبی کمی داشته و با توجه به اینکه پیاز زعفران در عمق ۲۰ سانتی کاشته می شود آنقدر آب داده شود که حداکثر رطوبت آن تا عمق ۴۰ سانتی متری در زمین نفوذ نماید زیرا آبی که در عمق بیشتر نفوذ کند قابل جذب ریشه زعفران نبوده و هدر می رود. به جای آب زیاد می توان تعداد دفعات آبیاری را افزایش داد که بازده بهتری خواهد داشت و با توجه به اینکه زعفران عمدتا در مناطق خشک کشت می شود که دارای دوره طولانی گرما و تابش آفتاب می باشد مدیریت آبیاری بسیار ضروری است.

تحقیقات دانشمندان اسپانیا ثابت کرده است که زعفران پس از طی دوره خواب حقیقی حدود ۴۰ الی ۵۰ روز هم احتیاج به درجه حرارت ۲۳ تا ۲۵ درجه دارد که اعضاء برگ و گل را در داخل جوانه خود بوجود آورد و حدود دو هفته نیز باید درجه حرارت خاک به ۱۷ درجه کاهش یابد تا خواب پیاز به کلی شکسته شده و با نزول باران یا یک آبیاری از خاک بیرون آید. پس ملاحظه می‌کنید که چرا در مناطق سردسیر گل‌ها زودتر و در گرمسیر دیرتر می رویند زیرا عبور یک جبهه سرد و طولانی و باران و یا آبیاری در شهریور می‌تواند گل‌ها را در منطقه سردسبر در هفته اول مهر بیرون آورد و یا ادامه گرمای طولانی تابستان و نبودن جبهه سرد در مهر می‌تواند گل را در منطقه گرمسیر تا اواخر آبان به تأخیر اندازد اما لازم است بدانیم هم آب زود و هم آب دیر اثر بد باقی می‌گذارند و در یک سال عادی بهترین زمان آبیاری اول در سردسیر دهه اول مهر و در گرمسیر اواخر مهر می‌باشد و معمولاً مزارع زعفران ۵ بار در سال آبیاری می‌شوند.
آب اول (بسار آب): که در سردسیر در اوایل مهر انجام می‌شود و عمل سله‌شکنی و چهار شاخ‌زنی پس از این آبیاری انجام می‌شود و سه هفته بعد گل‌ها نمودار می‌شوند.
آب دوم (زاج آب): که معمولاً ۴۰ روز پس از آبیاری اول اتفاق می‌افتد از ضروریات این آبیاری این است که قبل از آن می باید کود شیمیایی و کود حیوانی مزرعه شخم شود و سپس آبیاری کنیم.
دو آبیاری فوق در توسعه ریشه‌های پیاز زعفران و رسانیدن غذا به آنها و رشد و نمو گیاه و درشت‌کردن پیاز دختر بسیار مهم‌اند و معمولاً پس از این دو آبیاری بارندگی‌های پاییزه و سپس سرما و برف‌های زمستانی نیاز آبی زعفران را تأمین می‌کنند. اما در سال‌هایی که در پاییز خشکسالی بوده و جبهه هوای گرم دیر از بین برود آب سومی در آذر ماه نیز لازم می‌شود ولی باید خیلی محتاط بود که مواجه با یخ‌زدگی زمین نشود که صدمه کلی به پیازها وارد شود بنابراین مصلحت است که از ۲۰ آذر ماه به بعد در سردسیر از آبیاری ممانعت به عمل آوریم.
اگر در زمستان بارندگی و یا برف به مقدار متعارف از آسمان ببارد به کمک دو آبیاری که انجام شده زعفران در دوران شدت رشد فعالیت طبیعی داشته و برگهایش روزی نیم سانتیمتر رشد می‌کند و در اسفند ماه طول آنها تا ۶۰ سانتیمتر و بیشتر می‌رسد و پیاز دختر کامل شده و جای مادر را می‌گیرد و پیاز مادر با ریشه‌هایش از بین می رود.
آب سوم: در اثر رطوبت زمستانه علوفه هرز می رویند لذا در اوایل اسفند آبیاری سوم انجام می‌شود که عملیات وجین را آسان‌تر می‌کند.
آب چهارم: این آب که تا اواخر اسفند ماه داده می‌شود برای حفظ رطوبت پیاز در خاک مهم است و درشتی پیاز دختر را حفظ می‌کند و در سال‌های مرطوب و در نقاط سردسیر به همین چهار آب بسنده می‌شود.
آب پنجم (زرد آب): این آب که قبل از زرد شدن برگ های زعفران صورت می‌گیرد آخرین آبیاری زعفران به حساب می‌آید و معمولاً در فروردین ماه صورت می‌گیرد.
توجه کنید که گرچه تحقیقات انجام شده  کل نیاز آبی زعفران را در حدود ۳۰۰۰ متر مکعب معلوم کرده است اما در بین دفعات آبیاری آنچه که در اسفند انجام می‌شود بسیار مهم است زیرا در اسفند و فروردین میزان تبخیر رطوبت خاک و گیاه زعفران به علت گرم شدن هوا و انبوهی برگ ها بیشترین مقدار می‌شود از طرفی گیاه در این ماه ها ریشه است و نمی تواند نیاز آبی خود را برطرف کند بنابراین در این دوره که مواجه با توقف رشد گیاه می باشد آبیاری اسفند موجب حفظ رطوبت خاک اطراف پیاز شده و لذا رطوبت پیاز جوان به خاک کشیده نمی‌شود و دوم این که بارانهای اسفند و فروردین بی‌نهایت با ارزش و مهم‌اند زیرا برگ‌ها را شاداب نگهداشته و در برگشت مواد غذائی از برگ‌ها به پیازها و درشت کردن آنها بسیار مؤثرند و پیش‌بینی می‌شود که اجرای آبیاری بارانی در اسفند ماه یا پاشیدن آب با تانکر روی مزارع در سال‌هایی که اسفند و فروردین خشکسالی می‌شود مفید واقع شوند.
در تحقیقات اخیر که در قائن صورت گرفته اثرات آبیاری قطره‌ای مورد بررسی قرار گرفته است که با توجه به آن می توان مصرف آب را به ۲۲۷۰ متر مکعب در هکتار سال کاهش داده و موجب افزایش عملکرد بیشتر شد.

آبیاری تابستانه: در تحقیقی که در سال ۱۳۷۳ به مدت سه سال در بجستان و خضری قائن صورت گرفته انجام یک آبیاری در نیمه مرداد ۴۰٪ محصول را افزایش داده است این تحقیقی بعداً در مشهد نیز  تکرار شده و در آنجا نیز روی مزرعه جوان ۲۰٪ به محصول اضافه شده است و تاکنون افرادی زیاد گزارش داده‌اند که از یک آبیاری در نیمه مرداد افزایش عملکرد بدست آورده‌اند اما تحقیقات بعدی  گزارش داده‌ اند که آبیاری تابستانه کمک به افزایش کنه در پیاز زعفران می‌نماید که با توجه به ماندگاری زعفران به مدت ۸ سال در خاک می‌تواند موجب خسارت و ایجاد کچلی در مزرعه بگردد. اینک از آن‌جاکه افزایش محصول در اثر آبیاری تابستانی چشمگیر و قابل توجه است و نمی‌توان به آسانس از آن چشم‌پوشی کرد لذا به کشاورزان توصیه می‌شود حتماً پیازها را قبل از کاشت با کنه‌کش ضد‌عفونی نمایند و آنها را عمیق‌تر بکارند و اگر در سال دوم با نمونه‌گیری پیازها آلودگی کنه را در خاک مزرعه مشاهده نمی‌کنند لذا از آنجا که در روش نوین زعفرانکاری ماندگاری پیاز در خاک کوتاه بوده و بیش از ۴ سال توصیه نمی‌شود لذا کنه دارای خسارتی نمی‌شود و انجام آبیاری نیمه‌ی‌دوم مرداد از سال دوم مفید بوده و افزایش عملکرد و سود کشاورز را تأمین می‌کند .
کشاورزان می‌باید از اهمیت آبیاری‌های اسفند غافل نمانده و تأثیر مهم بارندگی‌های اسفند و فروردین را در درشت شدن پیازها از نظر دور ندارند.

———————————————————————–

در خراسان به طور سنتی آبیاری مزارع زعفران محدود به چهار آبیاری می باشد، اما در فاصله ماههای مهر و اردیبهشت نیاز آبی زعفران مانند هر گیاه دیگر باید تامین گردد.  پس از پایان کاشت پیازهای زعفران که حداکثر تا آخر شهریور ماه طول می‌کشد حدود ۱۵ تا ۱۰ روز بعد از کاشت اقدام به آبیاری مزرعه می‌نمایند. در نقاط مختلف خراسان بسته به وضعیت آب و هوایی منطقه از اواسط مهر ماه تا دهه اول آبان آبیاری زعفران شروع می‌شود. با توجه که گل کردن زعفران تا حدودی تابع آب اولیه می‌باشد لذا برای اینکه برداشت زعفران با مشکل مواجه نشود آب اول را در بین قطعات با فاصله چند روز تقسیم می‌کنند تا بدین وسیله دوران اوج گلدهی قطعات با یکدیگر همزمان نباشد. آب اول زعفران خیلی مهم است و تمام نقاط زمین باید بطور کافی و یکنواخت آب بخورد تا گلهای یک قطعه با هم و هم زمان بیرون آیند.

بعد از گاو رو شدن مزرعه برای سله شکنی از کج بیل و چهار شاخ فلزی یا گاو آهن ایرانی با عمق کم استفاده می‌شود متعاقب آن زمین را ماله می‌کشند. سله شکستن زمین باعث می‌شود که جوانه‌های گل با سهولت بیشتری از خاک بیرون آمده و رشد قوی و مطلوبی داشته باشند. پس از آبیاری اول به فاصله ۲۰ – ۱۵ روز بعد از آن اولین گلهای زعفران ظاهر می‌شوند بدیهی است که مزرعه زعفران در سال اول محصول قابل توجهی نمی‌دهد. از اوایل فروردین تا زمانی‌که رنگ برگها به زردی مایل شود هر ۱۲ – ۶ روز یکبار آبیاری انجام می شود. بعد از وجین یک نوبت آبیاری به تاخیر بیفتد تا علفهای هرز از بین رفته و مجددا سبز نشوند. آب آخر در درشت شدن پیاز موثر است.

آزمایشات نشان داده است که یک آبیاری در مرداد ماه می تواند باعث افزایش عملکرد زعفران گردد؛ هر چند تا حصول نتایج موکد دیگر به دلیل افزایش بیماری قارچی در زعفران؛ این آبیاری قابل توصیه نمی باشد.

———————————————————————–

با توجه به نیاز کم آب زعفران معمولا کشاورزان از روشهای ستی استفاده می کنند ولی می شود با استفاده از روش قطره ای و استفاده از نوار تیپ جهت آبیاری ردیفهای کشت زعفران استفاده نمود.